کاتێک که مامۆستا عه بدوڵا سکرتێری حیزب بوو، له کۆبوونه وه یه کی حیزبیدا باس له سه ر سمکۆی شکاک هاته ناو و مامۆستا پاش که مێک منگه منگ و ورته ورت،زمانی هاته گۆ و گووتی: هاوڕێیان ده نێوان خۆماندا بێت، سمکۆ مرۆڤێکی چه ته و رێگر بووه!

بێگوومانم له وه ی که به ڕێزیان ئه و ده ربڕینه ی له بیرماوه و گه ر له بیریشی نه مابێت،ئه و گووته یه ی له ئارشیفی حیزبدا هه ر هه ڵگیراوه!

 بۆ پێناسە کردنی کۆمەڵگای دوا کەوتو هۆیەکان زۆرن. لەم کورتە نووسراوەیە دا بڕوا ناکام بکرێ یەکە یەکە ئاماژەیان پێ بکرێ. هەر وەکی دەزانین ژیانی مرۆڤ تژەیە لە رووداوی تاڵ و شیرین. نە رووداوە تاڵەکان لە بیر دەچن و نە رووداوە شیرینەکان. تەمەنی گەنجی مرۆڤ وێنەی بەهاری ژیانە کە بە باشی هەستی پێ ناکەی و قەدری نازانی.
دەخوازم باسی رۆژێکی رەشتان بۆ بکەم، ئەو رۆژەی کە وێنەی خوێن بە جەستەم دا دەگەڕێ و قەت لە بیرم ناچێ.
وێڕای چەند کەسێک لە دۆستان لە شاری مەهاباد، چوار رێگای ئازادی، تریکەی نیوەڕۆ دەبو راوەستابوین و باسی رووداوەکانی رۆژهەڵاتی وڵاتمان دەکرد کە لە پڕ کەسێکی جیهاندیدەی بەساڵاچوو هاتە لامان و گوتی:
"کوڕینە دەزانن مامۆستا هێمن کۆچی دوایی کردووە و خەریکە تەرمەکەی دەگاتە مەهاباد و قەرارە لە سەر شانی خەڵک بەڕێ بکرێ بۆ گۆڕستانی شار؟"
سەرەتا باوەرمان پێ نەکرد! بەڵام دوای چەند کاتژمێر دیتمان تەرمی پیرۆزی هێمن، شاعیر و فەیلەسووف گەیشتە چوارڕێگای ئازادی!
دارمەیتێکی کۆن و شکاو، لێفەیەکی شڕی کۆن (ئەو لێفەیەم لە ماڵی خۆی دیتبو)، و نزیکەی 100 کەسێک بە دانی دروشم گەیشتنە نزیکمان. ویستمان ئێمەش خۆ وەبەر دارەمەیت بدەین و لەسەر شانمان بەرەو گۆڕستان هەنگاو باوێژین کە لە پڕ چەند کەسێک گەنج و هەتا رادەیەک بە تەمەن، پڕ بەو شارە هاواریان کرد: "هێمن جاشە! هێمن جاشی میللییە! (قاسملو وای پێ دەگوت)، هێمن جاشە پیرەیە، هێمن سەر قافڵەی جاشانە!" (ئەو وشانەی کە شیاوی هێمن نین، فەرموودەی مەلا عەوڵای حەسەن زادەن).
لەوەها گیر و دارێکدا، ململانیی نێوان بەشدارانی بە خاک سپاردنی مامۆستا و فاڵانژەکانی دەمڕوت (کە دروشمی بژی حیزبی دیمۆکراتیان دەدا) تەرمی مامۆستای نەمر لەسەر شانی جەماوەر دەمەوڕووە کەوتە سەر عەرز و دارمەیەتیش بەلای دیکەدا بەربۆوە! خەڵکی توڕە و فاڵانژی ترسنۆک، خەڵکی چاو بە فرمێسک شەمشەکوێرە دەستەمۆ!
رۆژێکی رەش و کۆمەڵگایەکی خەوتو، شاعیری کۆماری کوردستان و ئاوا چارەنووسێک! لە کاتێکدا فاڵانژ لە ترسی جەماوەر رایان دەکرد، هۆنراوەی "ناڵەی جودایی"م وە بیر هاتبوو کە لە بەشێکی دا دەڵێ:

"گەر گڵاشم کوردەواری ئێوە خۆش"

سێ دەیە لە مەرگی دڵتەزێنی هێمن تێدەپەڕێ ئەو کەسانەی کە لە سەر ناوی دێموکڕات و لەسەر ناوی کرێکار لە ئۆردوگاکاندا قەتیس ماوەن هەنووکەش داوای لێبوردنیان لە هێمن نەکردووە و خۆر نابینن و قەتیس ماون لە سای سێبەرێ.

جەعفەر کەریمی
فەنلاند – 18.11.2012

به پێی هه واڵی بلاو کراو له لایه ن ماڵپه ری"رۆژهەڵات تایمز"ه وه،خالیدی عەزیزی-سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکراتی کوردستان-کە بۆ کۆبوونەوەکەی پراگ له دەرەوەی وڵاتە،ئاگادار بوین که ئه ی هه وێ له گه ڵ "موجاهیدینی خەقلی ئێران"  کۆبێتەوە و هه ر به م بۆنه شه وه هەیئەتێکی حیزبی دێموکرات لە گەڵ هەیئەتێکی سازمانی موجاهیدینی خەڵقی ئێران لە دانوستان دان.جا ئه وه ی به لای منه وه سه یره ئه مه یه:ئایا حدک و خالید عه زیزی له میژوی رابردووی حیزب هیچ ئه زمونێکی دروستیان وه رنه گرتووه؟ئایا له بیریان چۆته وه ئه م رێکخراوه بوو که کوردانی باشووریان ئه نفال ئه کرت؟و...هتد

راستیه که ی ئه وه یه که حدک ئه وه نده داماو بێچاره و زه لیل بووه که په نایی بردوه بۆ رێکخراوی به ناو موجاهیدین ؛ئه گینا دانیشتن و رێککه وتن له گه ڵ ئه مانه هیچ سوود و قازانجیکی بۆ کورد نه بووه و نییه.جا له هه مووی سه یرتر ئه مه یه که رۆژبه دوای رۆژ ئه بینین که کادیر و رێبه ره پله به رزه کانی ئه م رێکخراوه خه ریکی جیابوونه وه له موجاهیدینن؛به ڵام کاکه خالید!!! ئه ی هه وێ به م جۆره داماوی خۆی و تاقمه که ی نیشان دات و پاشان بڵێ ئێمه خه ڵکمان له گه ڵه و بۆ خه ڵکی کورد چه کمان هه ڵگرتووه.

به رێزان له خواره وه چه ن وێنه یه ک له جنایاتی رێکخراوی به ناو موجاهیدینی خەقلی ئێران نیشان ئه ده ین تا خۆتان باشتر بیرتان بیته وه ئه م رێکخراوه چی کرد...

دیدار رجوی با صدام حسین

تصاویری از کشتار بیرحمانه کُردها توسط فرقه رجوی

زنده به گور کردن کودک کُرد توسط عوامل فرقه رجوی

قومی متفکرند اندر ره دین **** قومی به گمان فتاده در راه یقین
می ترسم از آنکه بانگ آید روزی **** کای بیخبران راه نه آن است و نه این

اکتبر 1979 (24 مهرماه 1358) دکتر صادق زیباکلام فرستاده دولت جمهوری اسلامی به کردستان جهت حل مسأله منطقه که در یک جنگ داخلی خونین و پُرتلفات فرو رفته بود پس از 40 ساعت اسارت آزاد شد و پس از مذاکره با چمران به تهران بازگشت. این، نخستین گروگانگیری سیاسی در ایران پس از انقلاب بود که خبرهای لحظه به لحظه آن در صفحات اول روزنامه ها منتشر می شد. زیباکلام پس از ورود به مهاباد در فرمانداری... این شهر مستقر شده و از معتمدان محل برای مذاکره دعوت کرده بود. وی قبلا در مصاحبه با مطبوعات گفته بود که رژیم طاغوت (پهلوی ها) 50 سال به کردستان توجه نکرده بود و حزب دمکرات کردستان همان راهی را می رود که امپریالیسم (آمریکا) آن را می خواهد و ... [متن مصاحبه در روزنامه اطلاعات شماره 15977]. روز بعد و پس از آنکه فاضلی فرماندار مهاباد برای شرکت در تشییع جنازه سرگرد غلامحسین بارجانی رئیس شهربانی مقتول مهاباد از ساختمان فرمانداری خارج شد چند نقابدار وابسته به حزب دمکرات کردستان وارد ساختمان شدند و زیباکلام را ربودند. سرگرد بارجانی به دست پیشمرگ های کُرد کشته شده بود.

+ نوشته شده در 8 / 8 / 1391برچسب:,

جنگ 8 ساله ایران و عراق در طول دهه 1980 پس از جنگ ویتنام عنوان طولانی ترین نبرد نظامی قرن بیستم را با خود یدک می کشد. جنگ خونبار و پرهزینه ای که با حمله نیروهای ارتش تحت امر صدام حسین به ایران تحمیل و برای مدت هشت سال ادامه پیدا کرد. جنگ مذکور علاوه بر هزینه ها، خرابی ها و تاثیرات منفی دیگری که بر دو کشور نهاد پیامدها و نتایج مختلفی را نیز در منطقه خلیج فارس و حتی بر برخی معادلات نظام بین الملل بدنبال داشت. یکی از تاثیرات جنگ مذکور، احیای جنبش ملی گرای کُردهای عراقی بود. جنبش مذکور که پیش از وقوع انقلاب اسلامی در دوران افول و حضیض شدید خود به سر می برد؛ با وقوع درگیری بین دو کشور همسایه توانست با قرار گرفتن در کنار ایران در سایه حمایت های جمهوری اسلامی یکبار دیگر خود را تقویت و احیا کند.

وضعیت کُردهای عراقی در پیش از جنگ ایران و عراق

کُردهای عراقی که از همان بدو تاسیس کشور عراق در دهه 1920 ساز مخالفت خود را با این تقسیم بندی متاثر از منابع بریتانیا و فرانسه با انجام شورش های مسلحانه متعدد نواخته بودند در طول قرن گذشته دوران پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته بودند. از دهه 1960 که ملامصطفی بارزانی به رهبر بلامنازع جنبش کُردهای عراقی تبدیل شد این جنبش در برابر دولت مرکزی عراق دست به انجام پنج جنگ عمده زد. جنگ هایی که اولین آنها از 1961 آغاز شد و آخرین آنها تا 1975 ادامه پیدا کرد. در این بین روابط تنش آلود ایران پادشاهی و دولت عراق با قدرت گیری بعثی ها در دهه 1960 تنش بیشتری به خود دید به نحوی که ایران سعی کرد با کمک کُردهای عراقی فشار بیشتری بر دولت مرکزی عراق وارد سازد. در همین راستا در اواخر دهه 1960 ایرانی ها اقدام به نزدیکی بیش از پیش با کُردهای عراقی کردند و در سایه چراغ سبز ایالات متحده آمریکا کمک ها و پشتیبانی های قابل توجه مالی، نظامی، سازمانی و ... خود را سرازیر کوهستان های شمال عراق و جنبش ملامصطفی کردند.

تقویت جایگاه کُردها در عراق و گسترده تر شدن جنبش آنها در کنار حمایت های تاثیر گذار ایران از آنها باعث شد تا دولت بعثی با ارسال پیام هایی به طرف ایرانی از آمادگی خود برای حل مشکلات مرزی و ... خبر دهد. در فاصله کوتاهی «هواری بومدین» رئیس جمهوری الجزایر در حاشیه کنفرانس سران کشورهای عضو اوپک زمینه ساز ملاقات محمدرضا شاه پهلوی با صدام حسین معاون وقت رئیس جمهوری عراق شد. این ملاقات نیز در زمان کوتاه تری به توافق و امضای معاهده 1975 الجزایر منجر شد.

معاهده الجزایر دارای دو بخش اصلی و فرعی بود که بخش اصلی آن برای ایران پر اهمیت بود و بخش فرعی اش اهمیتی حیاتی برای عراقی ها داشت. بر اساس بخش اصلی معاهده عراقی ها پذیرفتند تا نظر ایران (بر اساس حقوق بین الملل و رویه های حقوقی بین المللی حاکم بر رودخانه های مرزی) در خصوص مبنا قرار دادن خط تالوگ در رودخانه اروند رود (شط العرب) به عنوان مرز آبی دو کشور حاکم شود و در عوض در بخش فرعی آن دو طرف (بویژه طرف ایرانی) متعهد شدند که با رعایت حُسن همجواری مانع از فعالیت های گروههای اخلال گر بر ضد دولت های مرکز یکدیگر شوند.

کُردها کارتی در دستان شاه ایران

بدین ترتیب شاه ایران توانست با استفاده از کارت کُردها عراقی ها را وادار کند تا یکی از مهمترین چالش های اساسی مرزی خود با همسایه شرقی را طبق نظر ایران پایان دهند. امری که در رسانه های منطقه ای و بین المللی در آن زمان یک پیروزی تاریخی برای ایران و شکستی برای عراق محسوب می شد. اما شاه برای کسب این پیروزی ناچار بود از حمایت از کُردها که تا پیش از معاهده الجزایر آنها را «برادران آریایی» خود می خواند، دست کشیده و به آنها پشت کند و در عمل هم این کار را کرد. بدین ترتیب جنبش کردهای عراقی که در اوایل دهه 1970 به شدت به کمک های مختلف ایرانی ها وابسته شده بودند خود را کاملاً تنها و بدون حامی یافتند و رهبران حزب دموکرات چاره را تنها در اعلام ختم مخاصمه و پذیرش شرایط سخت دولت عراق دیدند!

گذاردن اسلحه روی زمین، تسلیم شدن صدها پیشمرگ به ارتش عراق، تبعید دهها هزار نفری گروههای دیگر از پیشمرگان به خارج از کشور، بسته شدن مرز ایران و عراق، ایجاد خفقان شدن امنیتی –پلیسی در کردستان عراق، انشقاق در صف رهبران کُرد، از دست رفتن موقعیت رهبری کاریزماتیک ملامصطفی بارزانی، تشدید سیاست های ترعیب، ترحیل و زمین سوخته در کردستان و فروکش همه جانبه جنبش ملی گرای کُردهای عراقی از جمله پیامدهای معاهده الجزایر بود که نصیب کُردهای عراقی شد.

انقلاب اسلامی و ناآرامی های کردستان ایران

اما همچنان که ارتباط مستقیمی میان افول جنبش کردهای عراقی با سیاست خارجی شاه وجود داشت می توان ارتباط مستقیم دیگری نیز در رابطه با احیای جنبش مذکور بر اثر تحولات داخلی و سپس منطقه ای مرتبط با ایران در فردای پس از پیروزی انقلاب اسلامی پیدا نمود.

طی سالهای 1975 تا 1979 شاه بصورت سختگیرانه ای مفاد معاهده الجزایر در خصوص کردها را اجرا و عملی کرد وی گروههای آواره کُرد را در گروههای چند ده و چند صد نفری در مناطق عمدتاً غیر کُردنشین ایران اسکان داد و ساواک و دیگر نیروهای امنیتی به شدت مانع از هر گونه فعالیت و تحرک پیشمرگان و کادر رهبری سیاسی حزب در ایران می شدند. اما وقوع انقلاب اسلامی و در فاصله بسیار کوتاهی وقوع ناآرامی ها در کردستان ایران تبدیل به بهانه ای شد تا اعضای قیاده موقت (کادر رهبری جانشین ملامصطفی بارزانی) از شورای انقلاب بخواهند تا با مسلح شدن و سازماندهی مجدد آنها جهت آرام کردن شمال غرب و غرب ایران موافقت کند. این مساله تا حدی باعث شد تا کُردهای عراقی از پراکندگی و وضعیت بی تحرکی خارج شوند و یکبار دیگر خود را در مجاورت مرزهای ایران و عراق ببینند.

کُردها و جنگ ایران و عراق

هرچند صدام و کادر رهبری حزب بعث از سرنگونی حکومت شاه خرسند بوده و پیام های تبریکی را هم به رهبران انقلاب اسلامی ارسال کردند اما این روابط به مثابه یک بهار بسیار زودگذر در روابط ایران و عراق بود. جاه طلبی های منطقه ای صدام، تنگناهای ژئوپلتیک عراق، رقابت منطقه ایش با ایران، تاکید انقلابیون ایرانی بر صدور انقلاب در دیگر کشورهای اسلامی از جمله عراق و وضعیت آشفته سیاسی –امنیتی ایران در بدو انقلاب باعث شد تا رهبر عراق با الگوگیری از سبک حمله اسرائیلی ها (در جنگ شش روزه 1967) فرمان حمله همه جانبه ای علیه ایران را صادر کند. حمله ای که صدام از آن با نام قادسیه ثانی یاد می کرد اما این جنگ برای رهبر عراق به مانند قادسیه بود و نه به مانند جنگ شش روزه با یک پیروزی سریع و آسان همراه بود.

کردستان؛ جبهه شمالی جنگ ایران و عراق

در طول جنگ ایران و عراق تمامی مرزهای دو طرف درگیر بود و سه جبهه اصلی بنامهای جبهه های جنوبی، میانی و شمالی شکل گرفت. جبهه جنوبی هم خوزستان ایران را از بصره عراق جدا می ساخت در طول کل دوره جنگ، میدان اصلی نبرد محسوب می شد. اما در اواسط جنگ با توجه به تعادلی که در این جبهه ایجاد شد و عدم توان یکی از آنها برای چیرگی بر دیگری، فرماندهان ارشد ایران گشایش و تقویت جبهه شمالی را بنا به دلایل مختلفی همچون تمرکز زدایی از عراقی ها در جبهه جنوب و آسیب پذیر بودن آنها در شمال در پیش گرفتند.

از ابتدای جنگ ایران و عراق، حزب دموکرات کردستان عراق تحت رهبری قیاده موقت (ادریس و مسعود بارزانی و تنی چند از رهبران دیگر حزب) از سوی ایران مسلح شدند و به شیوه های مختلفی از جمله نبردهای پارتیزانی، شناسایی مناطق استراتژیک در شمال عراق و ... با نیروهای نظامی ایران همکاری می کردند. اما از اواسط جنگ و اهمیت یافتن جبهه شمالی برای ایران شاهد آن هستیم که دیگر حزب عمده کُرد یعنی اتحادیه میهنی کردستان عراق که رابطه دوستانه ای با حزب دموکرات نداشت پس از ناامید شدن از وعده های صدام به ایران نزدیک می شود. دولت سوریه که آن زمان حافظ اسد رئیس جمهورش بود به واسطه بهبود رابطه ایران و اتحادیه میهنی تبدیل شد.

تاسیس قرارگاه رمضان

در حدفاصل سالهای 1984 تا 1985 ایران برای سازماندهی هرچه بهتر جبهه شمال و بهره وری از توانمندی های احزاب کُرد در شهر کرمانشاه «قرارگاه رمضان» را تاسیس نمود. این قرارگاه به ستاد فرماندهی جبهه شمال تبدیل شد و رابط اصلی کُردهای عراقی با ایران شد. مهمترین اهداف قرارگاه مذکور انجام برنامه ریزی برای رخنه در مناطق مهم شمال عراق در استانهای سلیمانیه، اربیل، دهوک، دیالی، کرکوک و موصل با همکاری و همراهی کُردهای عراقی بود.

در این برهه عمده عملیاتهایی که در استانهای موصل، دهوک و اربیل انجام شد حزب دموکرات کردستان عراق گروه مشارکت کننده با رزمندگان ایران بود. اما در عملیات های مربوط به استان های سلیمانیه، دیالی و کرکوک این حزب اتحادیه میهنی بود که مشارکت فعال تری ایفا می کرد. چرا که مناطق مذکور از دیر باز خاستگاههای اصلی هریک از دو حزب مذکور و منطقه نفوذ اختصاصی شان محسوب می شد.

اهمیت شهرهایی همچون سلیمانیه و کرکوک و نزدیک تر بودن آنها به عمق استراتژیک و ضربه پذیر عراق باعث شد تا کم کم در اواخر جنگ پیوندها و ارتباطات ایران با اتحادیه میهنی بیش از پیش شود. جدای از این عامل ژئوپلتیکی، می بایست به دیپلماسی فعالانه تر این حزب تحت رهبری جلال طالبانی نیز اشاره کرد.

احیای دوباره جنبش کُردهای عراقی

هرچند در اواخر جنگ ایران و عراق، دولت عراق اقدام به انجام سلسله عملیات هایی تحت عنوان انفال (حدفاصل سال های 1987- 1989) کرد و در یکی از آنها با فرماندهی علی حسن المجید (علی شیمیایی) اقدام به بمباران شیمیایی حلبچه کرد و مجموعاً بیش از 182 هزار کُرد (طبق آمار رسمی حکومت اقلیم کردستان عراق) را در این عملیات ها کشد؛ اما باید گفت جنبش به شدت ضعیف و افول یافته کُردهای عراقی طی این جنگ یکبار دیگر فرصت یافت تا خود را بازسازی کرده و علیه دولت مرکزی عراق یکبار دیگر قد علم کند.

خروج از تبعید و بازگشت به کردستان عراق، انجام دهها عملیات پارتیزانی مستقل، همراهی با نیروهای ایرانی در عملیات های مختلف و مهم، از بین بردن بسیاری از استحکامات و مراکز نظامی و امنیتی عراق در کردستان عراق، یافتن حامیان قابل توجه منطقه ای از جمله ایران، سوریه و تا حدودی لیبی، بین المللی شدن مساله کُردهای عراق، تاسیس احزاب جدید (از جمله حزب های اسلامگرای کُرد)، به چالش کشیده شدن مجدد قدرت، نفوذ و حضور دولت مرکزی عراق در استان های کردنشین و ... از جمله مسائل، عوامل و فاکتورهای ثابت کننده احیای مجدد این جنبش در عراق است.

در حقیقت می توان سازماندهی مجدد نیروها و احزاب کُرد و تضعیف اساسی ارتش عراق طی جنگ فرسایشی اش با ایران از جمله عوامل زمینه ساز قدرت گیری کُردها در عراق طی دهه های 1990 و 2000 (تا به امروز) بوده است. لذا می بایست وقوع جنگ ایران و عراق برای کُردهای عراق را یک فرصت تاریخی برای آنان به شمار آورد که توانستند در خلال آن توانستند در یک مقطع بسیار مهم تاریخی یکبار دیگر جنبش خود در عراق را زنده کرده و به حرکت وادارند.

*لازم به ذکر است به زودی کتابی در همین زمینه از نویسنده مقاله با همکاری مرکز اسناد دفاع مقدس منتشر و به دست علاقمندان خواهد رسید.

این مطلب را بدون هیچگونه دخل و تصرفی از وبلاگ آقای اردشیر پشنگ گرفته و منتشر نمودیم:

http://ardeshir58.persianblog.ir/post/468/

کوردستان پۆست:ئاگاداریه‌ک بۆ هه‌موو‌ کوردستان په‌روه‌ران‌. تکایه‌ با چی تر ڕاستیه‌کان چه‌واشه‌ نه‌کرێن‌. زۆربه‌ی خه‌ڵکی کوردستان له‌ سه‌ر دوکتۆر عه‌بدوڕه‌حمان قاسملو ئاگاداری ڕاستیه‌کان نین، و ئه‌و وه‌ک قاره‌مانێکی کورد ده‌ناسن. هه‌ر بۆیه‌ به‌ پێویستم زانی که‌ کورته‌یه‌ک له‌ سه‌ر دوکتۆر عه‌بدوڕه‌حمان قاسملو بنوسم. خوێنه‌ری به‌ڕێز له‌ کۆتای دا ویژدانی خۆت بکه‌ قازی:
دوکتۆر عه‌بدوڕه‌حمان قاسملو نیشتمان په‌روه‌ر بوو، یان خه‌یانه‌تکار؟

له‌ ساڵی 1950 دا کۆمه‌ڵێک گه‌نجی شۆڕشگێڕی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان بۆ درێژه‌ دان به‌ ڕێگای پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د و هێنانه‌دی ئاواته‌کانی کۆماری کوردستان له‌ دژی حکوومه‌تی داگیرکه‌ری ئێران ده‌ست به‌ خه‌باتێکی سیاسی ده‌که‌ن. له‌ شاری مهاباد ئه‌حمه‌د تۆفیق، غه‌نی بلوریان، سولێمان موعینی، ئه‌میر قازی و سمایل شه‌ریف زاده‌، له‌ شاری سه‌قز مه‌لاسه‌ید ڕشید حوسێنی، له‌ شاری پیرانشار عه‌بدوڵڵا زه‌کی، و له‌ شاری سه‌رده‌شت مه‌لا ئاواره‌ (ئه‌حمه‌د شڵماشی) ڕێبه‌رایه‌تی ئه‌م شۆڕشه‌ و حیزبی دێموکڕاتی کوردستان به‌ده‌سته‌وه‌ ده‌گرن.
پاشان به‌ هۆی لێوه‌شاوه‌ی ئه‌حمه‌د تۆفیق وه‌ک سکرتێری حیزبی دێموکڕاتی کوردستان هه‌ڵده‌بژێردرێت. به‌هۆی نایاسایی بوونی هه‌ڵسوڕانی سیاسی ڕێکخرا‌وه‌یی له‌و به‌شه‌ی کوردستان دا، خه‌باتی سیاسی به‌ شێوه‌یه‌کی نهێنی به‌رده‌وام بوو تا ئه‌وه‌ی که‌ ئه‌حمه‌د تۆفیق له‌ ساڵی 1954 دا له‌گه‌ڵ هێندێک له‌ هاوڕێیانی له‌ ژێر ته‌وژمی هێرشی ملهوڕانه‌ی ده‌زگای سه‌ربازی و پۆلیسی ئێران دا، سه‌نگه‌ری خه‌باتیان گواسته‌وه‌ بۆ باشوری کوردستان و ‌ناچار به‌ هه‌ڵبژاردنی تاکتیکی شه‌ڕی پارتیزانی بوون.
حیزبی دێموکڕاتی کوردستان به‌ ڕێبه‌رایه‌تی ئه‌حمه‌د تۆفیق خه‌باتی سیاسی و چه‌کداری خۆی له‌ ناو خۆ و ده‌ره‌وه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان درێژه‌ پێدا، تا ئه‌وه‌ی له‌ ساڵی 1957 ڕه‌حمان قاسملو له‌ لایه‌ن ئه‌حمه‌د تۆفیقه‌وه‌ بۆ تێکه‌ڵاوی له‌ گه‌ڵ خوێندکارانی کوردی زانکۆکانی تاران ده‌نێردرێته‌ تاران.
ڕه‌حمان قاسملو له‌ تاران له‌ لایه‌ن ڕوکنی ئێران (ساواک) ده‌گیرێت و زیندانی ده‌کرێت. قاسملو له‌ زیندان دا زۆر زوو خۆی ده‌دۆڕێنێت و به‌ڵێنی هاوکاری به‌ ساواک ده‌دات. ساواک دوای ته‌سلیم بوونی ڕه‌حمان قاسملو، ئه‌و ئازاد ده‌کات و له‌ به‌رانبه‌ر ئیعترافه‌کانی دا پاداشی پێده‌دات.
پاشان ڕه‌حمان قاسملو له‌ لایه‌ن ساواکه‌وه‌ ده‌نێردرێته‌وه‌ باشوری کوردستان، و له‌ لای ئه‌حمه‌د تۆفیق و به‌رپرسانی تری حیزبی دێموکڕات ده‌ڵێت: "کڵاوم نا‌وته‌ سه‌ر ساواک و به‌درۆ به‌ڵێنی هاوکاریم پێداون، بۆیه‌ ئازاد کراوم." به‌ڵام حیزبیه‌کان باوه‌ڕ به‌ قاسملو ناکه‌ن و پاش دادگای کردنی زیندانی ده‌که‌ن.
ئه‌وکاته‌ حیزبی شوعی ئێڕاق ده‌سه‌ڵاتێکی زۆری هه‌بوو له‌ ئێڕاق و له‌گه‌ڵ حیزبی توده‌ی ئێرانی دۆستایه‌تی زۆر خۆش بوو. چونکوو هه‌ر دووکیان سه‌ر به‌ ڕوسیه‌ بوون. ڕه‌حمان قاسملو که‌ به‌ نهێنی ئه‌ندامی توده‌ بوو و هاوکاری ك.ج.پ(ڕێکخراوی جاسوسی ڕو‌سیه‌)ی ده‌کرد، بۆیه‌ ڕوسیه‌ توانی به‌هاوکاری حیزبی شوعی ئێڕاقی، قاسملو له‌ زیندانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان له‌ شاری سلێمانی ئازاد بکات، و له‌ به‌غدا وه‌ک کارمه‌ندێکی ڕه‌سمی ئیدار‌ی له‌ وه‌زاره‌تی دارایی دایمه‌زرێنێت.
شایه‌نی باسه‌ که‌ له‌ ئێڕاقی ئه‌وکات دا، وه‌ک کارمه‌ند دامه‌زراندنی خه‌ڵکی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان (هاووڵاتی ڕه‌سمه‌ن ئێرانی) شتێکی زۆر نائاسایی بوو و لای هه‌موو که‌سێک سه‌یر بوو.
له‌ هه‌مان کات دا سمایل قاسملو که‌ ئامۆزای ڕه‌حمان قاسملو بوو، له‌ لایه‌ن ساواکه‌وه‌ ده‌گیرێت و زیندانی ده‌کرێت. ساواک له‌ زیندان دا سمایل قاسملو له‌ ئیعترافه‌که‌ی ڕه‌حمان قاسملو ئاگادار ده‌کاته‌وه‌.
سمایل قاسملوش له‌ پێناوی ئازادکردنی خۆی دا ناوی 250 که‌س له‌ کادرانی به‌توانای نهێنی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان ده‌داته‌ ساواک. له‌ ئاکام دا حکوومه‌تی ئێران له‌ هێرشێک دا هه‌ر 250 که‌سه‌که‌ ده‌سگیر ده‌کات.
غه‌نی بلوریان، و عه‌زیز یوسفی که‌ دوو که‌س له‌و کادیرانه‌ بوون، ده‌که‌وه‌ن به‌ندیخانه‌ی ساواکه‌وه‌ و بۆ ماوه‌ی 25 ساڵ له‌ به‌ندیخانه‌کانی حکوومه‌تی داگیرکه‌ری ئێران دا شۆڕشگێڕانه‌ به‌ره‌نگاری ده‌که‌ن.
له‌ ساڵی 1964 دا کۆنگره‌ی دووه‌می حیزبی دێموکڕاتی کوردستان له‌ گوندی سونێی سه‌ر به‌ شاری قه‌لادزێ گیرا، که‌ تێیدا ئه‌حمه‌د تۆفیق به‌ سکرتێری گشتی هه‌ڵبژێردرا. هه‌ر له‌م کۆنگره‌ دا ڕه‌حمان قاسملو به‌تاوانی هاوکاری ساواک وخه‌یانه‌ت به‌ شۆڕشی نه‌ته‌وه‌ی کورد له‌ حیزبی دێموکڕات ده‌رکرا. غه‌نی بلوریان و عه‌زیز یوسفی که‌ له‌ ناوبه‌ندیخانه‌کانی ساواک دا قاره‌مانه‌تیان ده‌نواند، وه‌ک ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان هه‌ڵبژێردرانه‌وه‌.
پێش به‌ستنی کۆنگره‌ی دووه‌می حیزبی دێموکڕاتی کوردستان، سه‌لاح موهته‌دی که‌ ئه‌ندامی حیزب بوو، له‌ حیزبی دێموکڕاتی کوردستان جیا بۆوه‌ و حیزبێکی به‌ناوی حیزبی ڕزگاری کوردستان دامه‌زراند که‌ زۆرینه‌ ئاغاکانی ناوچه‌ی مو‌کریانی له‌گه‌ڵ دا بوو. به‌ڵام پاشان ئاشکرا بوو که‌ سه‌لاح موهته‌دی جاسوسی ساواک بووه‌، هه‌ر بۆیه‌ش بوو که‌ گه‌ڕایه‌وه‌ باوه‌شی ساواک، و ئه‌م جاره‌یان بوو به‌ سه‌رۆک جاشی ناوچه‌ی موکریان.

شایانی باسه‌ که‌ جه‌لالی بوون چۆن مایه‌ی شه‌رمه‌زاری و مانای خه‌یانه‌تکار و جاشایه‌تی ده‌دا له‌ باشوری کوردستان، موهته‌دی هه‌مان مانای هه‌بوو له‌و کاته‌ی شۆڕشی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان دا.
ئه‌حمه‌د تۆفیق خزمه‌تێکی یه‌کجار زۆری به‌ شۆڕشی باشوری کوردستان و شه‌خسی مه‌لامسته‌فا بارزانی کرد. چه‌ندین ساڵ شان به‌شانی هاوڕێیه‌کانی له‌ دژی داگیرکه‌ری ئێڕاق دا شه‌ڕی ده‌کرد. هه‌وڵ و خه‌باتی شێلگیرانه‌ی ئه‌حمه‌د تۆفیق بۆ یه‌کگرتویی هه‌موو باڵه‌کانی شۆڕش له‌ هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستان بوو.
دوای تێکه‌ڵاوی مه‌لامسته‌فا بارزانی له‌ گه‌ڵ حکوومه‌تی ئێران له‌ ساڵی 1968دا، بارزانی پشتی کرده‌ ئه‌حمه‌د تۆفیق و چه‌ندکه‌س له‌ به‌ ڕێوبه‌رانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی وه‌ک سه‌دیق هه‌نجیری، مه‌لا ڕه‌حیم مه‌رجه‌لانی که‌ ئه‌ندامی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی بوون، به‌ده‌ستوری مه‌سته‌فا بارزانی گیران و بێسه‌ر و شوێن کران.
به‌دوای ئه‌م ڕوداوه‌ دا له‌ بهاری ساڵی 1968 دا سولێمان موعینی له‌گه‌ڵ خه‌لیل شه‌وباش له‌ لایه‌ن بارزانیه‌کانه‌وه‌ گیران وله‌ پایزی هه‌مان ساڵ دا به‌ کوژراوی ته‌سلیمی حکوومه‌تی ئێران کرانه‌وه‌. له‌ هه‌مان کات دا ساڵح لاجانی و ده‌ هاوڕی تری له‌ لایه‌ن بارزانیه‌کان گیران و به‌ سنوری حاجیه‌مه‌ران دا ته‌سلیمی ئێران کرانه‌وه‌. ساواک ده‌ست به‌جێ ساڵح لاجانی و دوو هاوڕێی تری له‌ گوندی جه‌ڵدیانی سه‌ربه‌ شاری پیرانشارله‌ پێش چاوی خه‌ڵک زینده‌ به‌گۆڕکردن. ئه‌وانه‌ی تریش له‌ زیندان دا بێ سه‌روشوێن کران. ته‌نیا که‌سێک به‌ناوی شێخه‌ی گردێنێ ئازاد کرا که‌ پێناسی ئێڕاقی له‌ گیرفان دا بوو.
پاش ئه‌م ڕوداوانه‌ ئه‌حمه‌د تۆفیق له‌ کۆتای ساڵی 1969 دا له‌ ترسی مه‌لامسته‌فا بارزانی که‌ نه‌کا ته‌سلیمی حکوومه‌تی ئێرانی کاته‌وه‌، ناچار له‌ باشوری کوردستان به‌ره‌و به‌غدا ڕای کرد و داوای مافی په‌نابه‌ری سیاسی له‌ حکوومه‌تی ئێڕاق کرد.
ئه‌حمه‌د تۆفیق له‌ به‌غدا بوو، و پاش ماوه‌یه‌ک 27 که‌س له‌ هاوڕێ پێشمه‌رگه‌کانی له‌ کوردستانه‌وه‌ چوون بۆ لای، که‌ له‌ناویان دا که‌سێک به‌ناوی ئه‌حمه‌د نستانی هه‌بوو. ئه‌حمه‌د تۆفیق له‌ به‌غدا مه‌قه‌ڕێکی کرده‌وه‌ و خه‌ریکی په‌روه‌رده‌ی ئه‌م 27 که‌سه‌ بوو.
له‌ هه‌مان کات دا دوکتۆر ڕه‌حمان قاسملو به‌م هاڵۆزیه‌ی کوردستانی زانی و به‌هاوکاری عه‌بدوڵخالق سامه‌ڕائی که‌ ئه‌ندامێکی به‌رجه‌سته‌ حکوومه‌تی به‌عسی ئێڕاق بوو، له‌ ئه‌وروپاوه‌ خۆی گه‌یاندوه‌ به‌غدا.
له‌ به‌غدا دوکتۆر ڕه‌حمان قاسملو تێکه‌ڵاوی خۆی له‌گه‌ڵ ئه‌حمه‌د نستانی په‌یدا کرد، بۆ ئه‌وه‌ی که‌ پلانی له‌ ناوبردنی ئه‌حمه‌د تۆفیق دابڕێژێت. پلانه‌که‌ به‌م شێوه‌یه‌ ده‌بێت:
ڕه‌حمان قاسملو به‌ ئه‌حمه‌د نستانی ده‌ڵێت: "تۆ لای ئه‌حمه‌د تۆفیق بڵێ که‌ ده‌توانم بچم له‌ کوردستانه‌وه‌ زیاتر له‌ 200 پێشمه‌رگه‌ی حیزب بۆ به‌غدا له‌گه‌ڵ خۆم بێنم، بۆ ئه‌وه‌ی که‌ ئه‌وانیش بێنه‌ ئێره‌ و با به‌ده‌ستی بارزانیه‌کان تێدا نه‌چن. پاشان که‌ تۆ به‌ره‌و کوردستان وه‌ڕێ که‌وتی، من نامه‌یه‌ک به‌ناوی ئه‌حمه‌د تۆفیقه‌وه‌ ده‌نوسم که‌ بۆ مه‌لامسته‌فا بارزانی و سی.ئای.ئه‌ی (سازمانی جاسوسی ئه‌مریکا)ی ناردبێ. پاشان من خۆم کارێک ده‌که‌م که‌ له‌ سه‌یته‌ره‌ی (ویستگای پشکنینی) که‌رکوک دا له‌ لایه‌ن کاربه‌ده‌ستانی ده‌ستگای ئه‌منی به‌عسی ئێڕاقه‌وه‌ بگیرێی و نامه‌که‌ت لێ ئاشکرا بێت. تۆش پاش گیرانت بڵێ ئه‌وه‌ ڕاسته‌ و ئه‌حمه‌د تۆفیق سه‌ر به‌ بارزانی و ئه‌مریکایه‌، و منیشی به‌ زۆر ناردوه‌ بۆ ئه‌م چالاکیه‌."
قاسملو به‌و شێوه‌یه‌ به‌ قسه‌کانی خۆی درێژه‌ ده‌دات:
"کاک ئه‌حمه‌د نستانی هیچ نیگه‌رانی خۆت مه‌به‌، ئێمه‌ پاشان تۆ ئازاد ده‌که‌ین و به‌و شێوه‌ یه‌ ئه‌حمه‌د تۆفیق له‌ ناو ده‌به‌ین و خۆمان ده‌ست به‌سه‌ر حیزبی دێموکڕاتی کوردستان داده‌گرین و ده‌بینه‌ خاوه‌نی حیزب."
پلانه‌که‌ چۆن دوکتۆر ڕه‌حمان قاسملو دای ڕشت بوو، به‌هه‌مان شێوه‌ و به‌داخوازی دڵی ئه‌و سه‌ری گرت، و ئه‌حمه‌د تۆفیق له‌ لایه‌ن حکوومه‌تی ئێڕاقه‌وه‌ گیراو خرایه‌ به‌ندیخانه‌ی ئه‌بووغه‌ریبی به‌غداوه‌.
به‌ قسه‌ی تاهیری خوشکه‌زای ئه‌حمه‌د تۆفیق که‌له‌گه‌ڵ ئه‌و دا له‌ زیندانی ئه‌بوو غه‌ریبی به‌غدا بووه‌، تاهیر به‌ چاو به‌ستراوی گوێی لێ بووه‌ که‌ حه‌مه‌ده‌مین سیڕاجی به‌ده‌ستوری ڕه‌حمان قاسملو شکه‌نجه‌ی ئه‌حمه‌د تۆفیقی کردوه‌.
ئه‌حمه‌د تۆفیق به‌ حه‌مه‌ده‌مین سیڕاجی ده‌ڵێت:
"ئاخر بۆچی شکه‌نجه‌م ده‌که‌ی "شینه‌ ڕێوی"، خۆ له‌ هه‌ر به‌رگێک دا بی ده‌تناسمه‌وه‌، هه‌ی نامه‌ردی خۆفرۆش، من چ خراپه‌یه‌کم ده‌رهه‌ق به‌ تۆ کردوه‌."
حه‌مه‌ده‌مین سیڕاجی له‌ وه‌ڵام داده‌ڵێت:
"ئه‌وه‌ ده‌ستوری دوکتۆر ڕه‌حمان قاسملویه‌ و تۆ ده‌بێ له‌ ناو تیزاو (ئه‌سید) دا بکوڵێن درێت".
به‌م شێوه‌یه‌ سه‌رۆکی شۆڕشی ئه‌وسای ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان و سکرتێری گشتی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان، ئه‌حمه‌د تۆفیق، به‌ ده‌ستی حه‌مه‌ده‌مین سیڕاجی و به‌ده‌ستوری دوکتۆر ڕه‌حمان قاسملو و سه‌ددام حوسێن له‌ ناو تیزاو دا کوڵیندرا و ته‌رمه‌که‌شی بێ سه‌رشوێن کرا.

ئه‌حمه‌د تۆفیق له‌ ساڵی 1950 تا 1971ی زاینی که‌ بێ سه‌روشوێنیان کرد، ڕابه‌ری شۆڕشی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان و سکرتێری حیزبی دێموکڕاتی کوردستان بوو. ئه‌حمه‌د تۆفیق مرۆڤێکی شۆڕشگێڕ و دڵسۆزی گه‌ل و نیشتمانه‌که‌ی بوو، مرۆڤی خه‌باتکردن بوو، مرۆڤێک بوو که‌ قه‌ت له‌ کار و هه‌ڵسوڕانی سیاسی دا پشودانی نه‌بوو. ئه‌و‌ مرۆڤێکی کورد بوو که‌ ته‌نانه‌ت ده‌یگوت کوردستان ده‌زگیرانی منه‌ و تا کوردستان ئازاد نه‌بێت، من زه‌ماوه‌ند ناکه‌م. تا گیان به‌ختکردنی هه‌ر به‌ئاواتی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان بوو.

پاشان دوکتۆر ڕه‌حمان قاسملو له‌ ساڵی 1972 دا له‌گه‌ڵ حکوومه‌تی به‌عسی ئێڕاق دانیشتنه‌کی نهێنی به‌ناوی کۆنگره‌ی سێهه‌می حیزب به‌ست و حیزبێکی تازه‌ی به‌ناوی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران دامه‌زراند. حکوومه‌تی به‌عس وشه‌ی ئێرانی به‌ناوی حیزبی دێموکڕاته‌وه‌ زیاد کرد و ڕه‌حمان قاسملوی به‌ سکرتێری ئه‌م حیزبه‌ دیاری کرد.
پاش ئاش به‌تاڵی مه‌لامسته‌فا بارزانی له‌ ساڵی 1975 دا، ئه‌ندامانی به‌ڕیوه‌به‌رایه‌تی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان که‌ هاوڕێیانی ئه‌حمه‌د تۆفیق بوون، له‌لایه‌ن ژاندرمه‌ی ئێران و عه‌سکه‌ری ئێڕاقه‌وه‌ گه‌مارۆدران، و له‌ ناچاری بڕیاریان دا که‌ داوای مافی په‌نابه‌ری سیاسی له‌ حکوومه‌تی ئێڕاق بکه‌ن. له‌ئاکام دا 55 که‌س له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تی حیزبی دێمو‌کڕاتی کوردستان له‌ قه‌ندیل هاتنه‌ خوار وله‌ شارۆچکه‌ی سه‌نگه‌سه‌ری باشوری کوردستان، به‌ هاوکاری بایزی هه‌باساغای سه‌رکه‌پکان، که‌ سه‌رۆک خێڵێکی ئه‌و ناچه‌یه‌ بوو، داوای مافی په‌نابه‌ری سیاسیان له‌ حکوومه‌تی ئێڕاق کرد.

ئه‌و 55 که‌سه‌ بۆ ماوه‌ی 9 ڕۆژ له‌ شاری ڕانیه‌ ڕاگیران، و پاشان حکوومه‌تی ئێڕاق بڕیاری دا که‌ مافی په‌نابه‌ری سیاسیان بداتێ و کوێیان پێخۆش بێت له‌ وێ نێشته‌جێ بن. به‌ڵام به‌دوای تێپه‌ڕبوونی دوو ڕۆژ به‌سه‌ر وه‌رگرتنی مافی په‌نابه‌ری سیاسی بۆ ئه‌و 55 که‌سه‌، دوو خائین و جاشی کورد به‌ ناوه‌کانی "که‌ریم حه‌داد" و "حه‌مه‌ده‌مین سیڕاجی" که‌ له‌ جه‌ماعه‌تی قاسملو بوون، به‌جل و به‌رگی سه‌ربازی ئێڕاقی(مغاویری) و چه‌ند ترومبێلی گه‌وره‌ی سه‌ربازی (زیل عه‌سکه‌ری) و عه‌سکه‌رێکی زۆره‌وه‌ هاتنه‌ شاری ڕانیه‌ و ئه‌و 55 که‌سه‌یان خسته‌ ناو ترومێله‌کانیان و به‌ره‌و که‌رکوک و خانه‌قین و پاشان له‌ هه‌مان ڕۆژدا له‌ ڕێگه‌ی سنوری خوسره‌ویه‌وه‌ ته‌سلیمی ژاندرمه‌ری ئێرانیان کردن‌.

به‌م شێوه‌یه‌ پلانی هاوبه‌شی داڕێژراوی قاسملو و که ر‌یم حیسامی، به‌هاوکاری سه‌ددام حوسێن و حکوومه‌تی به‌عس، گه‌یشته‌ ئه‌نجام.
دوای بێ سه‌ر و شوێن کردنی ئه‌حمه‌د تۆفیق و ته‌سلیم کردنه‌وه‌ی 55 که‌س له‌ هاوڕێیانی، هاوڕێیه‌کی ئه‌وکاتی دوکتۆر عه‌بدو ڕه‌حمان قاسملو به‌ناوی "سه‌ید ڕه‌سوی بابی گه‌وره"‌، له‌ قاسملوی پرسی بوو:

"بۆچی هه‌موو سه‌کرده‌کانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانت ته‌سلیمی ئێران کردنه‌وه‌، به‌ڵام ئه‌حمه‌د تۆفیقت بۆ خۆت کوشت."

دوکتۆر ڕه‌حمان قاسملو له‌ وه‌ڵام دا ده‌ڵێت:

"ئه‌حمه‌د تۆفیق زۆر له‌ من زیره‌کتر و به‌تواناتر بوو، له‌ هه‌ر شوێنێک با، حیزبێکی به‌ تواناتری له‌ حیزبه‌که‌ی من دروست ده‌کرد. من توانای به‌ره‌نگار کردنه‌وه‌م له‌گه‌ڵ ئه‌و نه‌بوو، له‌به‌ینم برد که‌ بتوانم به‌ ئاسوده‌یی خۆم سکرتێریه‌تی بکه‌م. به‌ڵام ئه‌وانه‌ی تر که‌ ته‌سلیمی ساواک کرانه‌وه‌، ئیتر ساواک له‌ ناو زیندان دا ده‌یان ڕزێنێت و ده‌رسێکیان پێده‌دات که‌ هه‌رگیز نه‌توانن له‌ به‌رنابه‌ر من دا سه‌رکه‌ون."
له‌گه‌ڵ ئازاد بوونی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان و ڕوخانی شای ئێران، حکوومه‌تی به‌عسی ئێڕاق، جه‌ماعه‌تی قاسملوی به‌ چه‌ک و پاره‌یه‌کی یه‌کجار زۆره‌وه‌ ڕه‌وانه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان کرد و به‌م شێوه‌ حکوومه‌تی به‌عس به‌ناوی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران، ده‌ستی به‌سه‌ر ناوچه‌که‌ داگرت. به‌م شێوه‌یه‌ ڕاستیه‌کان له‌ خه‌ڵکی کوردستان شاردرانه‌وه‌ و خه‌یانه‌ت سه‌رکه‌وت.

بمباران زندان دلتو، یکی از فاجعه‌هایی بود که رژیم بعث با همکاری حزب دموکرات انجام داد. در اردیبهشت‌ماه سال1360، جلیل گادانی، فتاح کاویانی و ایرج سلطانی (یک خلبان فراری)، به نمایندگی از طرف حزب دموکرات با سرهنگ عیار عبدالرضا و رشید صالح (از افسران حزب بعث مستقر در اداره استخبارات کرکوک) ملاقات کردند. در این ملاقات، بر سر بمباران زندان دلتو توافق شد که عده‌ای از نیروهای سپاه، کمیته، ارتش و جهادسازندگی در آن محبوس بودند. براساس این توافق، هفدهم اردیبهشت‌ماه سال1360، زندانیان برخلاف هر روز که به بیگاری برده می‌شدند، در حیاط زندان نگه داشته شدند و نگهبانان زندان نیز از پنجاه نفر به دوازده نفر کاهش یافتند، حتی افراد مختلف حزب دموکرات از این زندان به محلهای دیگری منتقل شدند و بدین‌ترتیب، همه‌چیز آماده بود. صبح آن روز، هواپیماهای عراق، با هدایت حزب، ساختمان زندان را به‌شدت بمباران کردند. طبق گفته بازماندگان فاجعه، نیروهای حزب نجات‌یافتگان را از ارتفاعات هدف قرار می‌دادند.

حزب دموکرات در مقابل واکنشهای مختلف در مورد این جنایت، همکاری خود را با رژیم بعثی عراق انکار کرد و عبدالرحمن قاسملو به‌رغم همکاری گسترده حزب با رژیم عراق، جنگ ایران با عراق را بهانه‌ای برای سرکوب کردها دانست و مدعی شد که در آغاز جنگ با عراق، حزب دموکرات کردستان آمادگی چریکهای کرد را برای همکاری با ارتش ایران اعلام کرده است.

وضعیت کردستان در آستانه انقلاب اسلامی:
همزمان با اوج‌گیری مبارزات انقلابی مردم ایران در سال1357، سه جریان سیاسی کردی در مناطق کردنشین ایران فعال بودند:
الف‌ــ حزب دموکرات کردستان ایران، که پس از کنگره سوم و تعیین عبدالرحمن قاسملو به‌عنوان رهبر حزب، تجدید سازمان یافته بود.
ب‌ــ حزب کومله، که مرکز آن در شهر سنندج بود. این حزب نخست با نام تشکل دانشجویان کرد، مطرح شد و از نظر گرایش سیاسی و ایدئولوژیک، مائوئیست بود. به اعتقاد آنها، نخست کردستان و سپس تمام ایران را می‌توان با به‌راه‌انداختن مبارزات دهقانی در روستاها از طریق یک سازمان پیشتاز، نجات داد! باید یادآور شد که در اوایل انقلاب، این حزب، نخست با نام سازمان انقلابی زحمتکشان ایران (کومله) فعالیت می‌کرد؛ اما از سال1360 به بعد، به حزب کمونیست ایران تغییر نام داد.
ج‌ــ جمعیت جوانان مسلمان کرد، که رهبری آن را احمد مفتی‌زاده عهده‌دار بود. این گروه به دلیل گرایش های سیاسی ــ ایدئولوژیک با دو حرکت قبلی تفاوت داشت، اما در مساله خودمختاری کردستان با آنها هم‌‌رای بود. غیر از احزاب و گروههای کردی که به‌دنبال منافع حزبی و قومی بودند، جریان طرفداران انقلاب اسلامی نیز در منطقه کردستان وجود داشت.
با آغاز انقلاب اسلامی در ایران، مردم کردستان نیز مانند دیگر مناطق کشور به صف مبارزه علیه رژیم پهلوی پیوستند. البته کردستان نسبت به استان هایی مانند اصفهان، تبریز، قم و... دیرتر به جریان انقلاب پیوست و در خود کردستان نیز، سنندج دیرتر از مهاباد به صحنه مبارزه وارد شد. نخستین تظاهرات در هیجدهم خردادماه سال1357، در مهاباد در جریان تشییع جنازه عزیز یوسفی (از زندانیان سیاسی که در زندان درگذشته بود)، رخ داد که به دستگیری عده‌ای توسط ساواک منجر شد. در سنندج نیز، نخستین تظاهرات در روز پانزدهم مردادماه برای پشتیبانی از اعتصاب غذای بیست‌وچهار روزه زندانیان سیاسی به راه افتاد. بعد از این وقایع، موج راهپیمایی و تحصن سراسر منطقه را فرا گرفت و اهالی کردستان، مانند مردم سراسر کشور در مبارزه علیه رژیم شاه شرکت کردند و در روز بیست‌ودوم بهمن‌ماه، مردم مناطق کردنشین به مراکز نظامی ــ مانند شهربانی ها، ژاندارمری ها و... ــ هجوم آوردند و این مراکز را به تصرف خود درآوردند.
اوضاع سیاسی کردستان پس از پیروزی انقلاب:
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به دلیل فروپاشی اقتدار دولت مرکزی، در کردستان نیز همانند برخی دیگر از نقاط کشور وضعیت پیچیده‌ای حاکم شد. نیروهای سیاسی مختلف در کردستان درصدد جمع‌آوری نیرو و تقویت خط‌ سیاسی خود برآمدند. در آبان‌ماه سال1357، عبدالرحمن قاسملو (دبیرکل این حزب) از مرز کردستان عراق، به کردستان ایران وارد شد و فعالیت مجدد حزب دموکرات را با شعار خودمختاری برای کردستان و دموکراسی برای ایران آغاز کرد. تمرکز حرکت های سیاسی ــ نظامی این حزب در شمال کردستان، به‌ویژه در شهر و منطقه مهاباد بود. در این دوره، حدود دویست‌وپنجاه نفر به این حزب پیوستند. حزب دموکرات بلافاصله در تدارک خلع‌سلاح پادگان مهاباد و تسلیح خود در تمام مناطق برآمد. درواقع حزب درصدد بود بیشترین اسلحه و نیرو را در کردستان فراهم آورد تا با تقویت موقعیت و تحمیل رهبری خود در تمام منطقه نظام نوپای جمهوری اسلامی را بر تحصیل امتیازات بیشتر و کسب قدرت سیاسی در کردستان تحت فشار گذارد. حزب در تعقیب این استراتژی، بلافاصله شعبه‌های خود را در بیشتر مناطق کردستان برپا کرد.
در این دوره، جریانهای طرفدار نظام ــ نظیر حزب جمهوری اسلامی ــ و درکل دیگر احزاب در کردستان ضعیف بودند و تنها در مریوان و سنندج پایگاه داشتند که آنها هم، به‌رغم کوشش فراوان، در مقابل فعالیت گسترده جریان های مزبور (چپ ها و عوامل وابسته)، از قدرت بسیج کمتری برخوردار بودند.
در این زمان، در بیشتر مناطق کردنشین، بازار خریدوفروش اسلحه بشدت رونق گرفت. در چنین جو هرج‌ومرجی، از نیروهای سیاسی گرفته تا بسیاری از مردم عادی، همه در فکر مسلح‌شدن بودند. به‌طورکلی، در دوره پس از پیروزی انقلاب،که نظام هنوز در پی تدارک استقرار نهادهای انقلابی خود برای تحقق آمال مردم بود، در کردستان گروههایی مانند کمونیست ها، لیبرال ها، ملی‌گراها و سلطنت‌طلبان هریک درصدد تقویت قدرت خود و مقابله با استقرار نهادهای انقلابی جمهوری اسلامی در این منطقه بودند.
چهار روز پس از فرار شاه از کشور، حزب دموکرات اعلام کرد: «خواست های ملی خلق کرد در چهارچوب ایران آزاد حل‌شدنی است و تکلیف نوع حکومت کشور باید در همه‌پرسی آزاد و به‌دور از هر نوع فشار روشن شود.»
فروهر، ابتدا با شیخ عزالدین حسینی ملاقات کرد و وی بلافاصله نمایندگان شورای شهرهای کردستان را برای مذاکره با نماینده دولت فراخواند. در بیست‌ونهم بهمن‌ماه، جلسه‌ای با شرکت نمایندگان دو طرف تشکیل شد که از طرف کردها شیخ‌عزالدین حسینی و شیخ جلال،تعدادی از روحانیون منطقه، عبدالرحمن قاسملو، غنی بلوریان و تعدادی از فعالان حزب دموکرات، نمایندگان سازمان چریک های فدایی خلق و افراد متفرقه دیگر حضور داشتند.در روز سی‌ام بهمن‌ماه، این نمایندگان طرح هشت‌ماده‌ای خود را به فروهر تحویل دادند و او پاسخ به این طرح را در صلاحیت دولت موقت دانست.از جمله شرایط این طرح، منوط‌کردن جابجایی نیروهای ارتش در منطقه کردستان به هماهنگی با حزب دموکرات و نیز کاهش نیروهای نظامی در منطقه کردستان بود. درواقع، هدف احزاب کرد از مذاکره با مقامات جمهوری اسلامی، رسمیت‌دادن به خودمختاری کردها بود. دراین‌زمینه، عبدالرحمن قاسملو به نمایندگان اعزامی از تهران گفت: «هم‌اکنون ما در کردستان خودمختاری داریم و تنها باید دولت ایران به آن رسمیت بدهد وگرنه کردستان آتش می‌گیرد.»
در چنین اوضاعی، درهمان‌روز، حزب دموکرات طی برنامه از پیش‌تدارک‌شده‌ای، پادگان تیپ 3 مهاباد را خلع‌ سلاح کرد. عده‌ای از کارکنان پادگان، که از افراد حزب بودند، علیه فرمانده پادگان دست به عمل شده و آنجا را تصرف کردند آنها سرگرد عباسی را که از افراد حزب دموکرات بود، به‌عنوان فرمانده پادگان برگزیدند. این عمل حزب، نخستین مخالفت آشکار با جمهوری اسلامی بود. درواقع حزب، فرصت‌طلبانه از موقعیت ناآرام پس از پیروزی انقلاب سوء استفاده می‌کرد تا زمینه آماده‌سازی اقدامات بعدی خود را فراهم کند.
به‌طورکلی، حرکت های مسلحانه گروههای کرد پس از پیروزی انقلاب را می‌توان به چهار مقطع زمانی تقسیم کرد: «مقطع نخست، وقایع سال1358 را شامل می‌شود که عمده‌ترین آنها سقوط پادگان و هنگ ژاندارمری مهاباد و پاسگاههای ژاندارمری، جنگ نقده، شکستن محاصره پاوه و سپس آزادسازی شهرهایی مانند بانه، سردشت، مریوان و... بود. مقطع دوم وقایع سالهای 1359 و 1360 را دربرمی‌گیرد که با تجاوز ارتش عراق و همزمان‌باآن تشدید اقدامات نیروهای حزب دموکرات و حزب کومله همراه بود. این احزاب کوشیدند تا جبهه کردستان را فعال نگه‌دارند و بدین‌ترتیب، بخشی از نیروهایی را که باید برای مقابله با ارتش عراق به کار گرفته می‌شد، در این منطقه مشغول کنند. مقطع سوم وقایع سالهای 1362 تا 1364 را شامل می‌شود. طی این سالها، قرارگاه سیدالشهدا(ع)، متشکل از نیروهای سپاه و ارتش و ژاندارمری شکل گرفت و با استقرار در منطقه توانست امنیت را در شهرها، روستاها، جاده‌های اصلی و مرزهای کردستان ایران با عراق تامین کند و با پاکسازی پایگاههای نیروهای کرد آنها را از کردستان ایران به کردستان عراق براند.» مقطع چهارم از سال1364 تا پایان جنگ را دربرمی‌گیرد. پس از سال1364 و فعال‌شدن قرارگاه رمضان در کردستان عراق، به‌ویژه با تغییر استراتژی عملیاتی ایران در تغییر جبهه از جنوب به شمال، دامنه فعالیتهای نظامی حزب دموکرات کاهش یافت و گرایش به همکاری با جمهوری اسلامی ایران و حل‌وفصل اختلافات از طریق سیاسی رشد بیشتری یافت. البته، دراین‌میان، همکاری نزدیک ایران با حزب دموکرات کردستان عراق و اتحادیه میهنی نیز در رویکرد جدید حزب دموکرات ایران موثر بود.
طی این دوره‌ها، نیروهای حزب دموکرات از روشهای مختلفی برای مبارزه با نیروهای جمهوری اسلامی استفاده می‌کردند.

در مقطع نخست و در سالهای آغازین بحران کردستان، این نیروها کوشیدند با حمله به پایگاهها ــ به‌عنوان‌مثال: محاصره پادگان جلدیان در سال1358 ــ این مراکز نظامی را از فعالیت ساقط کنند.
در مقطع دوم، پس از گسترش‌یافتن نیروهای نظامی ارتش و سپاه پاسداران، نیروهای کرد بیشتر روشهایی مانند کمین، مین‌گذاری جاده‌ها ، ترور، ارعاب افراد بومی و غیربومی در کردستان (که با جمهوری اسلامی ارتباط داشتند) و حمله و مصادره و به‌آتش‌کشیدن امکانات دولتی را به‌کاربستند و پس‌ازآنکه به داخل کردستان عراق رانده شدند، با عبور مخفیانه از مرز و انجام اقدامات ایذائی علیه نیروهای جمهوری اسلامی دوباره به عراق باز می‌گشتند.

تشریح برخی از تحولات و وقایع مهم کردستان می‌تواند عملکرد و نحوه رویارویی این حزب با دولت جمهوری اسلامی ایران را آشکارتر کند.

اوضاع سنندج در فروردین‌ماه سال1358 :
پس از پیروزی انقلاب، دو کمیته در شهر سنندج تشکیل شد. مسئول یکی از این کمیته‌ها را صفدری (روحانی مبارز) عهده‌دار بود که بیش از یک‌سال، سرپرستی حسینیه سنندج را برعهده داشت و در جریان انقلاب نقش موثری ایفا کرد. وی همزمان با سرپرستی کمیته مزبور، سرپرستی ستاد لشکر سنندج را نیز برعهده داشت.کمیته دیگری نیز در محل استانداری ایجاد شده بود که احمد مفتی‌زاده، رئیس‌ جمعیت جوانان مسلمان کرد، مسئول آن بود. از همان آغاز، وی با اعلام مخالفت با صفدری، خود را تنها رهبر مذهبی ــ سیاسی کردستان دانست و در سفرهایی که به تهران داشت، مرتبا از مقامات درخواست می‌کرد صفدری از سنندج اخراج گردد و کمیته او اداره شهر را برعهده داشته باشد و معاونش (خسروی) نیز به‌عنوان استاندار استان کردستان انتخاب شود.
در روز بیست‌وهفتم اسفندماه، افراد مفتی‌زاده عده‌ای از مردم را تحریک کردند تا برای گرفتن اسلحه و مهمات، به کمیته تحت حمایت صفدری حمله کنند. در نتیجه تیراندازی نیروهای دو طرف، یک‌نفر کشته و دو نفر زخمی شدند. پس از این واقعه، افراد تحریک‌شده به سوی پادگان ژاندارمری حمله و اسلحه و مهمات ژاندارمری را غارت کردند. پس از خلع سلاح ژاندارمری، عده‌ای به سمت پادگان ارتش رفتند، اما با مقاومت پادگان روبرو شدند. دراین‌بین، افراد مفتی‌زاده کمیته صفدری را محاصره کردند و چند نفر از افراد آن را به شهادت رساندند.از روز بیست‌وهشتم اسفندماه، تمامی گروههای کرد (حزب دموکرات، کومله و فداییان) نیروهایشان را از تمام مناطق کردستان جمع‌آوری نموده و به سمت سنندج حرکت کردند و بدین‌ترتیب، شهر به حالت نظامی درآمد.
در نخستین روز فروردین‌ماه سال1358، هیاتی از تهران برای ازبین‌بردن جو تشنج و پایان‌دادن به جنگ به سنندج وارد شد. این هیات (متشکل از آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله بهشتی، هاشمی‌رفسنجانی، بنی‌صدر و صدر حاج‌سیدجوادی) با مفتی‌زاده، شیخ‌ عزالدین، قاسملو، غنی بلوریان، و نمایندگان کومله و چریکهای فدایی به مذاکره پرداختند. در جریان مذاکرات شورای موقت با آیت‌الله طالقانی و هیات اعزامی از تهران، جو تشنج تاحدودی از بین رفت و قرار شد مراکز تصرف‌شده تخلیه شوند، برای تاسیس شورای شهر، انتخابات انجام گیرد و شورای موقت نیز منحل شود. بدین‌ترتیب، ابراهیم یونسی نیز از طرف وزیر کشور به‌عنوان استاندار انتخاب و غائله به‌طورموقت پایان یافت، اما گروهها به‌شدت از آن استفاده تبلیغاتی کردند و در شهرهای بانه و سقز، تظاهراتی با شعار «ارتش ضدخلقی نابود باید شود»، به راه افتاد.

تشکیل حزب دموکرات کردستان:
در سال1324، حزب دموکرات کردستان، به رهبری قاضی محمد موجودیت خود را در شهر مهاباد اعلام کرد. وی پس از مسافرت هایی که به شوروی داشت، با مجاب‌کردن رهبران جمعیت رستاخیز کرد (کومله ژکاف) توانست زمینه تاسیس حزب دموکرات کردستان را فراهم کند. اساسنامه این حزب به شرح زیر اعلام شد:

1ــ ملت کرد در داخل ایران در اداره امور ملی خود آزاد و مختار باشد و در حدود دولت ایران، منطقه کردستان را اداره کند.
2ــ با زبان کردی خود بتواند تحصیل کند و این زبان به رسمیت شناخته شود.
3ــ انجمن ولایتی کردستان طبق قانون اساسی، به‌فوریت انتخاب و در تمام کارهای اجتماعی و دولتی نظارت و سرکشی کند.
4ــ ماموران دولت در منطقه، باید از اهل محل باشند.
5ــ تمام درآمد منطقه باید در خود منطقه صرف شود.
6ــ حزب دموکرات کردستان خواهد کوشید بین ملت آذربایجان و اقوامی‌که در آنجا زندگی می‌کنند، وحدت و برادری کامل برقرار کند.
7ــ حزب دموکرات کردستان با استفاده از منابع طبیعی سرشار کردستان و پیشرفت امور کشاورزی، بازرگانی، فرهنگی و بهداشتی برای رفاه اقتصادی و معنوی ملت کرد مبارزه خواهد کرد.
چهارماه پس از تشکیل حزب، در بیست‌وپنجم آذر سال1324، قاضی محمد در میدان چهارچراغ مهاباد تاسیس جمهوری خودمختار مهاباد را اعلام کرد. در این روز، وی خطاب به هوادارانش گفت: «مردم کرد مردمی تنها هستند، سرزمینشان غصب و تقسیم‌ شده است و از ابتدایی‌ترین حقوق، یعنی حق تعیین سرنوشت، بی‌بهره‌اند... .»
وی سپس، با لباس افسران روسی و درجه ژنرالی، به‌عنوان فرمانده کل قوای کردستان از نیروهای خود سان دید. این جمهوری را از نظر نیروی نظامی، حزب دموکرات کردستان عراق (بارزانی ها) و از نظر امکانات مالی و تجهیزات نظامی، شوروی تامین می‌کرد.هنوز یک‌سال از عمر حزب دموکرات و تاسیس جمهوری مهاباد نگذشته بود که قوام‌السلطنه با دولت شوروی درباره چگونگی ترک نیروهای روس از ایران به توافق رسید.
با خروج نیروهای شوروی از خاک ایران، نیروهای ارتش در زمستان سال1324 بدون درگیری به مهاباد وارد شدند و پس از سه روز، قاضی محمد و سران حزب دموکرات را دستگیر کردند. صد روز بعد، زمانی‌که ارتش به‌طورکامل در شمال کردستان ایران مستقر شده بود، قاضی محمد، صدر قاضی و محمدحسین سیف قاضی در همان میدان چهارچراغ مهاباد به دار آویخته شدند.
پس از سقوط جمهوری مهاباد، اعدام قاضی ها، دستگیری تعدادی از اعضای کمیته مرکزی حزب دموکرات کردستان و فرار دیگر اعضای حزب به عراق، جنبش کرد در ایران عملا فروپاشید.
از سال1328 تا پایان دوره نخست‌وزیری دکتر مصدق، حزب دموکرات کردستان، در همکاری با حزب توده، دوباره احیا شد، اما پس از کودتای بیست‌وهشتم مرداد، بار دیگر فعالان حزب دموکرات در کردستان سرکوب شدند. نکته درخورتوجه‌آنکه در این دوره، روابط خوبی بین دو حزب دموکرات کردستان ایران و حزب دموکرات کردستان عراق وجود داشت.
در سال1336، اعضای شورای حزب دموکرات کردستان بار دیگر فعالیتهای خود را با کمک حزب توده آغاز کردند و عبدالله اسحاقی (احمد توفیق)کوشید تا در خارج از کشور به تشکیلات حزب سر و سامان دهد، اما ازآنجاکه درباره خط‌مشی مبارزه، با حزب توده اختلاف‌نظر داشت، نتوانست هیچ حرکت چشم‌گیری انجام دهد و از‌این‌زمان‌به‌بعد، حزب دموکرات ارتباطش را با حزب توده قطع کرد. در همین ایام، عبدالرحمن قاسملو و غنی بلوریان ــ از اعضای اصلی حزب ــ دستگیر شدند. البته قاسملو به علت همکاری و انتشار نام عده زیادی از اعضای حزب آزاد شد، اما بلوریان تا سال1357 در زندان ماند.
در سال1343، کنگره دوم حزب در کوی سنجق عراق تشکیل گردید و عبدالله اسحاقی به دبیرکلی آن انتخاب شد. در این دوره، ملامصطفی بارزانی نفوذ زیادی روی حزب داشت و با توجه به کمک های شاه ایران به حزب دموکرات کردستان عراق، وی نقش زیادی در برقراری امنیت در کردستان ایران و کنترل عملیات های حزب دموکرات کردستان ایفا کرد.در جریان کنگره دوم، به پیشنهاد اسحاقی، قاسملو به علت خیانت به جنبش کرد و همکاری با ساواک از حزب اخراج شد و به چکسلواکی رفت.
در سال1346، یک کمیته انقلابی با خط‌مشی مسلحانه، به‌عنوان حزب دموکرات، از حزب توده جدا شد و عده‌ای از آنها همچون اسماعیل شریف‌زاده، سلیمان معینی، عبدالله معینی و... به کردستان ایران وارد شدند و برای تکمیل حزب به عضوگیری پرداختند. خلع سلاح یکی از پاسگاههای ژاندارمری پیرانشهر، از جمله اقدامات چشم‌گیر این افراد بود. آنها حدود دویست‌نفر عضو داشتند که در قالب نُه دسته، در شمال کردستان فعالیت می‌کردند. در سال1347، نیروهای ژاندارمری، صدوچهار نفر از آنها را دستگیر کردند و بیست‌وسه نفر از آنها را اعدام نمودند.
تشکیل سومین کنگره حزب دموکرات در سال1352 ــ با فاصله زمانی ده سال از کنگره دوم ــ نشان‌دهنده رکود فعالیتهای حزب بود. در این کنگره، حزب دموکرات مشی مسلحانه را به‌عنوان شکل اساسی مبارزه برگزید و عبدالرحمن قاسملو به سمت رهبری حزب انتخاب شد.ازآنجاکه طی این دوره، بین حکومت ایران و حزب دموکرات کردستان عراق روابط خوبی برقرار بود، رژیم عراق نیز به حمایت از حزب دموکرات کردستان ایران پرداخت.

ادامه دارد...

وجود اختلافات قومی و مرزی برای هر دشمنی غنیمت است. دشمنان همیشه سعی می‌کنند چنین اختلافاتی را به‌عنوان یک اهرم فشار در آستین روابط خارجی خود نگاه‌ ‌دارند. در جریان جنگ ایران و عراق شاهد بهره‌برداری غرب از احزاب و تشکلهای کرد علیه جمهوری اسلامی ایران هستیم. مهمترین این موارد، تحریک حزب دموکرات کردستان به رهبری عبدالرحمان قاسملو می‌باشد که در آبان سال 1357 و به تبع برهم‌خوردن ثبات سیاسی ایران، به‌عنوان دبیرکل حزب به تجدید سازمان و تقویت آن پرداخت. البته حزب دموکرات کردستان از حزبهای باسابقه ایران است که در فضای سیاسی دهه 1330 به‌وجود آمد و با فراز و فرودهایی تداوم پیدا کرد. اما تقویت و تاثیر سیاسی مهم آن بیشتر به‌دوران پس از پیروزی انقلاب و نقش آنها در حرکتهای جدایی‌طلبانه و همکاری با رژیم صدام در جنگ علیه ایران مربوط می‌شود. پیوستن این حزب به شورای مقاومت ملی (مخالفان فراری جمهوری اسلامی در خارج از کشور) نیز یکی از نکته‌های مهم درباره آن است. سطور حاضر پیشینه، تحولات و همکاری حزب دموکرات کردستان با ارتش بعثی عراق را مورد دقت و پژوهش قرار داده است.

از آغاز قرن بیستم، مساله کردها همواره یکی از پرتنش‌ترین مسائل کشورهای خاورمیانه بوده است. در این منطقه، چهار کشور ایران، ترکیه، عراق و سوریه به دلیل داشتن جمعیت درخور توجهی از کردها، مهمترین مناطق پراکندگی این گروه جمعیتی به‌شمار می‌روند. طی سالهای گذشته، برخوردهای بسیاری میان کردها و حکومتهای مرکزی کشورهای مذکور روی داده است. همچنین، احزاب و تشکلهایی در مناطق کردنشین این کشورها شکل گرفته‌اند و فعالیت می‌کنند که بیشتر تحت تاثیر عوامل داخلی و شرایط بین‌المللی، با طرح دیدگاههای استقلال‌طلبانه، به مبارزه مسلحانه متوسل شده‌اند: مبارزات مسلحانه حزب کارگران کرد ترکیه (PKK)، حزب دموکرات کردستان عراق، اتحادیه میهنی کردستان عراق، حزب دموکرات کردستان ایران و حزب کومله.
حزب دموکرات کردستان ایران باتوجه به فعالیت گسترده حزبی، یکی از مهمترین جریان های حزبی منطقه کردستان در قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بود. در نتیجه اقدامات این حزب در کردستان مقارن با پیروزی انقلاب اسلامی و نیز در جریان تجاوز نظامی رژیم عراق به ایران،بحران گسترده‌ای در منطقه کردستان ایجاد شد که آسیب های زیادی به کشور وارد کرد و امنیت ملی کشور را در معرض خطر قرار داد. درواقع، در شرایطی که ارتش عراق تا دروازه‌های اهواز پیشروی کرده بود، جریان های ضدانقلاب در کردستان، شهرهای چند استان شمال غربی کشور را ناامن کرده بودند و با انجام اقدامات نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران، بخش زیادی از توان نیروهای نظامی را به‌جای دشمن خارجی، متوجه خود ساخته بودند.

اوضاع سیاسی کردستان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی:
حرکتهای تجزیه‌طلبانه در استان کردستان ایران، مدتها پس از آغاز این‌گونه حرکت کردها در دو کشور ترکیه و عراق آغاز شد. استقلال‌خواهی کردها در ترکیه و عراق میراث شکست امپراتوری عثمانی، فروپاشی آن و تعهدی بود که کشورهای پیروز جنگ جهانی اول، در معاهده لوزان در مورد تشکیل کشور مستقلی برای کردها داده بودند. آغاز حرکت های استقلال‌طلبانه در کردستان ایران درواقع به جنگ جهانی دوم و تسلط نیروهای شوروی بر استانهای آذربایجان و کردستان برمی‌گردد. یکی از مهمترین دلایل تاخیر این‌گونه حرکت ها در کردستان ایران، آن بود که برخلاف کردهای ترکیه و عراق که خود را از ریشه، نژاد و فرهنگ ترک و عرب نمی‌دانند، کردهای ساکن ایران خود را ایرانی می‌دانند.

نخستین تشکیلات سیاسی کردی، در سال1319 و به‌نام جمعیت رستاخیز کرد (کومله ژکاف) به‌طورمخفیانه در شهر مهاباد شکل گرفت که با اشغال کردستان به دست نیروهای روس، فعالیت آن تا اندازه‌ زیادی مختل شد.طی دوره تسلط نیروهای شوروی بر کردستان و آذربایجان، این کشور کوشید زمینه‌های لازم را برای الحاق این مناطق به آذربایجان شوروی فراهم کند. دراین‌باره مقامات شوروی با حمایت از قاضی محمد ــ که وجهه مردمی در مهاباد داشت ــ به ایجاد تشکل های همسو با منافعشان اقدام کردند.

ادامه دارد...